Effectenplein
Het Effectenplein brengt de effecten van collectieve werkwijzen/voorzieningen in kaart. Met ‘collectief’ wordt in dit geval bedoeld: zaken die niet gericht zijn op individuele ondersteuning, maar op het versterken van relaties tussen (groepen) mensen.
Rondom een afgebakend project of initiatief (het opzetten van een buurtmoestuin, een ontmoetingscentrum, aanpak sociaal isolement) wordt een groep betrokkenen bij elkaar gebracht rond de tafel; bijvoorbeeld: een opbouwwerker, actieve buurtbewoners, een buurtbeheerder en een wijkmanager. Op een werkblad inventariseren ze in gezamenlijke dialoog:
- welke acties zijn concreet ondernomen, door wie en wanneer?
- het verhaal van de wijk: wat gebeurde er, wat veranderde er in de wijk en
- wat is de relatie tussen de ontwikkelingen en de acties? M.a.w. is er sprake van effect en waardoor?
Door op deze manier acties te expliciteren krijgen buitenstaanders inzicht in hoe de werkwijze vorm kreeg. Ook direct betrokkenen krijgen beter overzicht en inzicht in hun eigen project/initiatief.
De ervaren effecten geven een eerste indruk van wat de werkwijze heeft opgeleverd en leggen de basis voor eventueel vervolgonderzoek. De deelnemers zijn, onder leiding van een ervaren gespreksleider, zelf verantwoordelijk voor het kritisch gehalte van het gesprek.
Een sessie duurt 2 tot 3 uur. Bij omvangrijke en langdurende project/initatieven is soms nog een tweede sessies nodig.
Het Effectenplein kent een dialogische werkvorm, met een (papieren) werkblad en handleiding. Er is een training ontwikkeld.
Het instrument is nog in ontwikkeling. Gebruik is daarom vooralsnog alleen mogelijk samen met een van de ontwikkelaars. Naar verwachting wordt t.z.t. een training aangeboden.
Binnen het bestaande instrument zit veel beweegruimte. Maar het instrument kan alleen aangepast worden in overleg met de ontwikkelaars.
Er wordt op dit moment op een aantal locaties gewerkt met het instrument. De toepassingen dragen direct bij aan de doorontwikkeling van het instrument en vinden plaats binnen een gecontroleerde omgeving.
Het instrument geeft een verhelderend, maar oriënterend beeld van de effecten, vanuit de ervaringen van direct betrokkenen. Het moet gezien worden als verkennend onderzoek, waar eventueel vervolg aan kan worden gegeven met nader (kwantitatief) onderzoek.
Juist bij collectieve werkwijzen en interventies is het om verschillende redenen lastig om harde effecten te registreren.
In tegenstelling tot reguliere projecten ontwikkelen dit soort werkwijzen/interventies zich gaandeweg. Ze werken aanzienlijk minder vanuit vooraf gestelde doelen. Ze bouwen stapsgewijs voort op ervaringen en situaties die zich gaandeweg voordoen.
De ontwikkeling bestaat uit complex samenspel van kleinere acties, subtiele werkwijzen en gebeurtenissen, waarvan de uitkomst vooraf niet te voorspellen is.
Om die redenen is het voor een goede evaluatie of effectmeting nodig om veel energie te steken in een goed beeld van gehele 'verhaal'. Pas dan komen volledig effecten in zicht (inclusief bij-effecten en eventuele negatieve effecten) en is een zinvol gesprek mogelijk over mogelijke effecten.
Het Effectenplein is een initiatief van de Werkplaats Sociaal Domein Nijmegen en Bindkracht10. Het werd ontwikkeld in samenwerking met Jochum Deuten, HAN VDO, Verwey-Jonker Instituut, Ecorys en Buurtplein Doetinchem.
Het ontstond vanuit de behoefte om meer grip te krijgen op de effecten van collectieve interventies/opbouwwerk. Bestaande instrumenten, waar de ontwikkelaars zelf veel mee werken, en soms mede hebben ontwikkeld, voldeden niet:
Collectieve interventies/werkwijzen ontwikkelen zich gaandeweg. Bijvoorbeeld: in de buurtmoestuin staan de praktische activiteiten voorop om de tuin van de grond te krijgen. Pas later biedt de buurtmoestuin een mogelijkheid om buurtbewoners te ontvangen. Beide fasen hebben hun eigen effecten.
- Een Effectenarena biedt bijvoorbeeld onvoldoende ruimte om deze tijdsdimensie te beschrijven.
- De Effectencalculator biedt dat wel door activiteiten en gebeurtenissen te rangschikken langs een tijdsas, maar is vooral sterk in individuele casussen en biedt geen plek voor collectieve effecten, bijvoorbeeld op buurtniveau.
Validatie is (nu) nog niet aan de orde. Het gaat niet om een meetinstrument, maar om een kwalitatief evaluatie-instrument.
In MOVISIES het relatieblad van Movisie over maatschappelijke ontwikkeling verscheen een nieuwsartikel over het Effectenplein: Collectieve aanpakken evalueren met het Effectenplein.
Deze beschrijving is opgesteld door Maarten Kwakernaak, initiatiefnemer en mede-ontwikkelaar van het instrument. De beschrijving is gecontroleerd en aangepast n.a.v. opmerkingen door Thijs van den Enden van de redactie van de InstrumentWijzer.
Een redactielid van de InstrumentWijzer is betrokken (geweest) bij de ontwikkeling van dit instrument.
De contactgegevens van de ontwikkelaars zijn te vinden op: www.effectenplein.nl/contact
