De vragenlijst Ervaren Druk door Informele Zorg-plus (EDIZ-plus) bestaat uit 15 vragen, die door de mantelzorger zelf worden ingevuld. Dit duurt slechts vijf minuten. Aan elk antwoord wordt een score van ‘0’ of ‘1’ toegekend. In totaal kan de score dus variëren tussen de 0 en 15. Aan de hand daarvan kan worden afgelezen hoe zwaar de ervaren belasting van de mantelzorger is. Er worden 4 categorieën onderscheiden:

• Geen belasting: Score van 0; de mantelzorger ervaart nergens belasting. Gemiddeld 21% van de mantelzorgers bevindt zich in deze groep.
• Lichte belasting: Score van 1-3; dit heeft te maken met het verplichtende karakter van het verlenen van mantelzorg, doordat de zorgontvanger afhankelijk is van de hulp. Gemiddeld 33% van de mantelzorgers.
• Matige belasting: Score van 4-8; hier gaat het helpen ten koste van andere verplichtingen, bijvoorbeeld voor werk of gezin. Gemiddeld 27% van de mantelzorgers.
• Zware belasting: Score van 9-15; deze groep bezwijkt onder de druk en ondervindt daar schade van. Gemiddeld 19% van de mantelzorgers.

Houd er rekening mee dat het gaat om een globale inschatting en dat er sprake is van een momentopname. Bij langdurige zorg kan de mantelzorger regelmatig de vragenlijst invullen. Hierdoor ontstaat zicht op de belasting op de langere termijn. Dit lange termijn overzicht is bruikbaar voor meerdere doelen. Zo kan de EDIZ-plus ook worden gebruikt bij tussentijdse interventies.

De vragenlijst is alleen op papier beschikbaar, maar kan indien gewenst eenvoudig zelf worden omgezet in een digitale vragenlijst. De vragenlijst kan in principe worden aangepast, maar verandering van de vragen betekent dat de uitslag niet meer klopt (de validering is gebaseerd op deze vragenlijst). Er is inmiddels ook een kortere internetvariant beschikbaar, op verzoek verkrijgbaar bij a.de.boer@scp.nl.

Er zijn geen kosten verbonden aan het gebruik van de vragenlijst, en er is geen specifieke training of certificering voor nodig.

De EDIZ-plus is toepasbaar in verschillende mantelzorgpopulaties en biedt daarnaast meer inzicht in de specifieke problemen die de hulpverleners ervaren. Bij een relatief lage belasting kan het voorleggen van het instrument van belang zijn om een verergering van de belasting te voorkomen. Ook biedt het bijvoorbeeld (huis)artsen en practici op het terrein van geriatrie en gerontologie de mogelijkheid om aan de hand van een paar vragen vast te stellen of de verzorger van hun patiënt de mantelzorg nog wel aankan. Daarnaast kan het instrument een eenvoudig hulpmiddel zijn in de fase van vraagverheldering, voordat een aanvraag wordt ingediend, dan wel bij de daadwerkelijke indicatiestelling voor zorg die krachtens de AWBZ of via de Wmo wordt verstrekt.

De EDIZ-plus wordt naast wetenschappelijk onderzoek ook gebruikt bij interventies, onder andere bij de POM-methodiek (voor meer informatie: Trimbos Instituut), de afdeling Geriatrie in het UMC Utrecht en de werkgroep Familiebegeleiding van de afdeling Geriatrie in het UMC Utrecht.

De EDIZ-plus is ontwikkeld door Alice de Boer (i.s.m. Anne Margriet Pot) op basis van de EDIZ. De oorspronkelijke EDIZ-items zeggen weinig over de specifieke taakcombinatieproblemen die mantelzorgers kunnen ondervinden. Ook is op basis van de oorspronkelijke EDIZ-items de relatie met eventuele gezondheidsschade van de mantelzorger niet goed vast te stellen. De nieuwe schaal biedt inzicht in de specifieke problemen waarmee mantelzorgers te maken hebben als zij zich zwaar belast voelen of daar net onder zitten.

Het instrument is gevalideerd door middel van een Mokken schaalanalyse (middelmatige schaalbaarheid H = 0,46; goede betrouwbaarheid Rho = 0,87) voor verschillende doelgroepen mantelzorgers (op basis van kenmerken van de mantelzorger en kenmerken van de hulpbehoevende). Daarnaast wordt een goede convergente validiteit gevonden met o.a. de gezondheidstoestand van de mantelzorger en een directe vraag naar de ervaren belasting van de mantelzorger (r = 0,70).

Via de website van Movisie is de vragenlijst EDIZ-plus (incl. instructie) te downloaden. Indien gewenst is daar ook meer informatie te vinden over de oorspronkelijke EDIZ.

Literatuur omtrent validatie:

• Boer, A. de , Oudijk, D., Timmermans, J., & Pot, A. M. (2012). Ervaren belasting door mantelzorg; constructie van de EDIZ-plus. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 43, 77-88.
• Pot, A. M., Dyck, R. van, & Deeg, D. J. H. (1995). Ervaren druk door informele zorg; constructie van een schaal. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 26, 214-219.

Deze beschrijving is opgesteld door Thijs van den Enden van de redactie van de Wat werkt studio en geverifieerd door Alice de Boer.

• Prof. dr. ir. Alice de Boer, Sociaal en Cultureel Planbureau, a.de.boer@scp.nl  
• Prof. dr. Anne Margriet Pot, Trimbos Instituut, 030-2959308 of via de website van het Trimbos Instituut.