Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM)
In een gesprek met de cliënt vraagt de hulpverlener of beoordelaar naar de huidige situatie op elf levensdomeinen, naar eventuele problemen en wat de persoon doet om die problemen op te lossen. Dit doet de hulpverlener bijvoorbeeld bij de intake of bij vervolgbesprekingen of uitstroombespreking.
Zelfredzaamheid is het vermogen om een acceptabel niveau van functioneren te realiseren in de huidige situatie op het desbetreffende levensdomein. Het zelf organiseren, behouden en/of verminderen van professionele hulpverlening is een belangrijk aspect van de zelfredzaamheid.Om een acceptabel niveau te behouden of te bereiken kunnen anderen, familie of vrienden of hulpverleners, nodig zijn. Hulp vragen wanneer dat nodig is, hoort bij zelfredzaamheid.
De elf domeinen zijn:
- financiën
- dagbesteding
- huisvesting
- huiselijke relaties
- geestelijke gezondheid
- lichamelijke gezondheid
- verslaving
- Activiteiten Dagelijks Leven
- sociaal netwerk
- maatschappelijke participatie
- justitie
Zelfredzaamheid is de uitkomst van:
- vaardigheden,
- omstandigheden en
- beweegredenen om goed in het dagelijks leven te functioneren.
In de matrix zijn voor elk domein en elk niveau van zelfredzaamheid criteria geformuleerd (van minimale zelfredzaamheid bij een acuut probleem tot volledige zelfredzaamheid).
Per levensdomein wordt het gesprek gestart bij het hoogste niveau van zelfredzaamheid (volledig zelfredzaam). Wanneer dat niet het geval is kijkt de hulpverlener aan de hand van criteria of de cliënt voldoende zelfredzaam is. Dit vervolgt hij tot het niveau van zelfredzaamheid past bij de criteria. Het is belangrijk alle levensdomeinen in te vullen.
Het gaat om de huidige situatie van de cliënt. De ZRM geeft de mate van zelfredzaamheid aan in een periode van 30 dagen. De ZRM brengt ook in kaart of er formele hulp of informele hulp bij de verschillende domeinen aanwezig is.
Voor hulpverleners: de ZRM is om richting te geven aan het bepalen van de zorgbehoefte vanuit de zelfredzaamheidgedachte. Het is niet zo dat uit de score van de ZRM één op één de zorgbehoefte volgt. De hulpverlener zal dit zelf, samen met de cliënt moeten bepalen. Het helpt ook om de verwachting van de interventie met betrekking tot bevordering zelfredzaamheid eenduidig aan te kunnen geven.
Voor beleidsmakers en onderzoekers: met de ZRM kan de status van doelgroepen en het effect van het zorgaanbod kan worden geëvalueerd.
De ZRM is in eerste instantie ontwikkeld voor doelgroepen met multiproblematiek. Met de ZRM kan men op een eenduidige manier vanuit verschillende hoeken eenzelfde blik over zelfredzaamheid hanteren.
Er zijn vier mogelijke bronnen van informatie:
- de cliënt zelf
- collega’s
- hulpverleners van andere organisaties
- administratie.
Dit soort gesprekken wordt regelmatig gevoerd, bijvoorbeeld tijdens een intake of om de voortgang van een cliënt te bespreken.
De hulpverlener vult de ZRM in.
Er is een:
- Zelfredzaamheid-Matrix
- handleiding
- een webapplicatie (ZRM Digitaal).
Het wordt aanbevolen om een training te volgen om de ZRM toe te passen.
Er zijn supplementen
- ouderschap: aanvulling op de ZRM, bedoeld voor mensen boven de 18 jaar die verantwoordelijk zijn voor kind(eren). Het supplement bevat 4 extra domeinen
- tijdsbesteding: bedoeld voor mensen die vrijgesteld zijn van arbeid, met een extra domein.
Er is een handreiking voor beoordeling van:
- ouderen
- mensen met een verstandelijke beperking.
Daarnaast is er ook een website voor cliënten zelf: www.mijnzrm.nl. Met Mijn ZRM kunnen mensen zelf via internet hun mate van zelfredzaamheid bepalen door enkele vragen in te vullen over de leefdomeinen. Hierdoor krijgen mensen zicht op wat goed gaat en op welke domeinen (mogelijk) hulp of ondersteuning nodig is.
Er zijn geen kosten voor gebruik, ook niet aan de webapplicatie.
Het is niet toegestaan de ZRM zelf aan te passen.
Om de ZRM toe te passen zijn er trainingen. Om het eenduidige gebruik van het instrument te bewaken, is het wenselijk dat iedereen een training volgt conform de richtlijnen van de ontwikkelaars.
De ZRM wordt zeer breed toegepast en (potentieel) gebruikt voor:
- screening
- voortgang en ontwikkeling
- toewijzing
- behandeldoelen stellen
- routine outcome meting (resultaten en uitkomsten van een interventie monitoren)
- richtlijnen voor interventies (verwachte resultaten).
De ZRM wordt ook toegepast bij jongvolwassenen en jongeren. Bij jongeren vragen verschillende levensdomeinen een aangepaste beoordeling vanwege de ouderlijke verantwoordelijkheid en de ontwikkelingsfase van de jongere. De ZRM is nog niet gevalideerd voor deze doelgroep.
De ZRM wordt eveneens toegepast voor ouderen.
Er is een zelfrapportage versie te vinden op www.zrm.nl, te vinden onder de knop Mijn ZRM.
De gemeente Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en verschillende andere gemeenten gebruiken de ZRM bij het sociaal en welzijnsbeleid (zie extra bronnen).
De toepassingen van de ZRM zijn gedeeltelijk potentieel. Dat wil zeggen dat deze nog in ontwikkeling zijn en nader onderzoek nodig is. Op welke toepassingen dat betrekking heeft is niet op de site van de ZRM vermeld.
De oorsprong is een Amerikaanse lijst om de zelfredzaamheid van dak- en thuislozen in beeld te brengen. Het instrument is voor de Nederlandse situatie vertaald en verder ontwikkeld door de GGD Amsterdam en later gemeente Rotterdam en gevalideerd om toewijzing van zorg aan cliënten van de maatschappelijke opvang te ondersteunen.
Er was behoefte aan een instrument waarmee gemeten kan worden in hoeverre een persoon in staat is in zijn eigen bestaansvoorwaarden te voorzien. Zonder de ZRM wordt de zelfredzaamheid van een cliënt gebaseerd op het (subjectieve) oordeel van de behandelaar en/of met behulp van meetinstrumenten die complex, tijdrovend en/of een ander (gerelateerd) construct bepalen.
Ontwikkelaar: o.a. Steve Lauriks.
De ZRM is gevalideerd voor mensen tussen 18 jaar en de pensioengerechtigde leeftijd. Voor ouderen is er een handreiking over hoe de ZRM te gebruiken voor deze groep.
Zie de website voor handleiding en publicaties:
https://www.zelfredzaamheidmatrix.nl/producten/mijn-zrm/
Een voorbeeld van gebruik van de ZRM in het gemeentelijk beleid van de gemeente Rotterdam Nieuw Rotterdams Welzijn 2016 - 2019, zie de website: https://www.rotterdam.nl/ zoek op ‘Nieuw Rotterdams Welzijn’ of ‘ZRM’. Ook staat meer informatie op https://www.movisie.nl/artikel/sturen-outcome-zelfredzaamheidsmatrix.
De inhoud van de ZRM is beschermd door een copyright en de naam ZRM is beschermd door het merkrecht. Aanpassing en gebruik van de naam voor een aangepaste versie is daarmee niet geoorloofd.
Deze beschrijving is opgesteld door Martijn Bool van de redactie van de Wat werkt studio en geverifieerd door de eigenaar van het instrument.
